Hvert fer virðisauki og arður í stóriðjudæminu? Hvöss gagnrýni Indriða H.

Um helgina skrifaði Indriði H Þorláksson hagfræðingur og fv. ríkisskattstjóri meitlaðar greinar í Morgunblaðið undir fyrirsögninni Auðlindir og arður (Mbl. 22. og 23. apríl). RÚV átti síðan stutt viðtal við hann í hádegisfréttum 25. apríl. Indriði er rökfastur og í málflutningi hans felst hörð gagnrýni á þá stefnu stjórnvalda sem Finnur Ingólfsson innleiddi 1995 og Landsvirkjun hefur fylgt síðan að gefa ekki upp orkuverð í stóriðjusamningum. Undirritaður hefur áður bent á að samkeppnissjónarmið séu fyrirsláttur einn og með leyndinni séu núverandi valdhafar að komast undan upplýstri umræðu um stóriðjustefnuna.

Indriði leiðir líkur að því að virðisaukinn sem eftir verði hérlendis af stóriðjuni sé ekki stór og hafi líklega farið minnkandi á undanförnum árum.  Örugglega séu hins vegar verksmiðjur útlendinganna reknar með hagnaði. Ef orka sé seld undir heimsmarkaðsverði renni arður af auðlindinni, þ.e. raforkusölunni, til hinna erlendu fjárfesta. Biðröð álfyrirtækjanna eftir aðstöðu hérlendis bendi til að arðurinn renni til þeirra og úr landi fremur en til þjóðarinnar.

Indriði bendir einnig réttilega á að sá stóri hluti landsmanna er gerir kröfu til  þjóðareignar á auðlindum, í þessu tilviki til eignar á orkulindum og landi sem fer undir virkjanir, hljóti að eiga kröfu á að hulunni sé svipt af raforkuverði sem um sé rætt hverju sinni. Sé orkuverðið ekki uppi á borðinu geti almenningur ekki tekið upplýsta afstöðu til ráðstöfunar á þjóðareigninni, hvort sem um sé að ræða fjárhaglegan hagnað af virkjunum eða yndisarð af ósnertu landi.

Þessi sjónarmið þurfa að fá sinn sess í umræðunni um stóriðjustefnuna fyrir kosningarnar 12. maí.

                                                                           Hjörleifur Guttormsson

Athugasemdir

[Pétur Þorleifsson , 29.4.2007 kl. 08:19]

Forstjóri Alcoa : "But the agreed price — 30 dollars per megawatt-hour — was far from ideal. In Iceland, the company pays half that." Kárahnjúkar eiga að verða 4600 gígavattstundir. Margföldum við þá ekki bara 15 með 4.600.000 og út koma 4-5 milljarðar á ári. Á þá eftir að borga af láninu ?

[Ólafur Als, 5.5.2007 kl. 04:40]

"Ef orka sé seld undir heimsmarkaðsverði renni arður af auðlindinni, þ.e. raforkusölunni, til hinna erlendu fjárfesta."

Hvaða endæmis vitleysa er hér í gangi. Heimsmarkaðsverð er ekki nema einn hluti jöfnunnar en hið raunverulega viðmið er hvað höfum við (Landsvirkjun, Íslendingar) upp úr krafsinu. Hitt er og augljóst, að ef höfundur veit ekki hvert orkuverðið er, getur hann ekki fullyrt nokkuð um arðsemina og ekki heldur fyrrum ríkisskattstjóri.

Fjölmörg rök hníga að leynd um orkuverð í samningaferlinu en eftir stendur að um síðir mun verðið koma í ljós. Fyrrum iðnaðarráðherra ætti að gera sér grein fyrir slíku og hlýtur á sínum tíma hafa kynnst starfsháttum starfsmanna Landsvirkjunar. Getur verið að fyrrum þingmaðurinn og ráðherrann væni þessa starfsemenn um annarleg vinnubrögð? E.t.v. segist hann vita betur en þeir.

Hin "upplýsta afstaða" gerir ráð fyrir að almenningur eigi að kjósa hverju sinni um hvort eigi að ráðast í virkjanaframkvæmdir en höfundur veit sem er að almenningur hefur fjölmörg tækifæri til áhrifa, sbr. eigin aðkomu, að ekki sé talað um vald sveitarsjórna, landeigenda og alþingis.

Hér er sem fyrr reynt að bregða upp tortryggilegri mynd af starfsháttum Landsvirkjunar - en slíkt er höfundi ekki til sóma. Nema hann ætli starfsmönnum fyrirtækisins að beinlínis vinna gegn framgangi fyrirtækisins.

Gott er til þess að vita að erlend fyrirtæki hafi hug á að fjárfesta hér í stóriðju og vita vonlaust að leggja mál svo upp að einungis útvaldir geri sér grein fyrir því. Höfundur getur ekki ætlast til að hann hafi sérleyfi á sannleikanum.

Eins og gefur að skilja greinir menn á um hve langt á að ganga í að virkja orkuauðlindir landsins og til hvaða nota orkan á að fara í. Náttúruvernd, og afstaðan í víðara samhengi, er flóknari en svo að sérhvert mál eigi erindi á borð kjósenda, eins og hér er ýjað að. Nú er í gangi vinna um rammaáætlun sem mun væntanlega setja vatnsaflsvirkjunarkosti í farveg sem flestum hugnast og eru þá enn í boði fjölmargir kostir í gufuaflsvirkjunum.

Ef vel er á málum haldið geta Íslendingar enn um sinn treyst á uppbyggingu orkuvera og nýtingu orku frá þeim. Sé tekið tillit til hagsmuna fólks í héraði, varkárni í umbyltingu lands, krafa gerð um arðsemi og almenna aðlögun að hagstjórn, mun undirritaður styðja uppbyggingu orkuvera og mögulega stóriðju.

Kveðja,

Ólafur Als

[Hrafnkell Birgisson, 9.5.2007 kl. 00:43]

Það sem allt of lítið hefur verið rætt um í þessu máli öllu frá A-Ö er sú staðreynd að á þessu mikla magni af áli sem verið er að framleiða á Íslandi á sér ekki stað nein frekari vöruþróun hérlendis. Þetta er fyrir mig stærsta vandamálið við þessa svonefndu "stóriðjustefnu" og áhrif hennar á land og þjóð. Verðmætin sem felast í álinu eru í eigu erlends stórfyrirtækis og flutt úr landinu óávöxtuð og ómerkt. Það eru slæm viðskipti. Fyrirtæki um allt land gætu unnið í klasasamstarfi að vöruþróun og framleiðslu úr áli eins álvers og skapað með því störf og gjaldeyristekjur á við óunna framleiðslu margra álvera. Ofan á óbreytt ástand bætist að stóriðjan er í dag undanþegin iðnaðarmálagjaldi sem iðnfyrirtækjum er annars skylt að greiða til Samtaka Iðnaðarins og eiga að renna til nýsköpunar í iðnaði.

Með kveðju,